گرایش‌های مختلف رشته بیوتکنولوژی: سفری در دنیای ژن‌ها و سلول‌ها

بیوتکنولوژی یا غول چراغ جادو؟

بیوتکنولوژی، رشته‌ای شگفت‌انگیز و پویا، دروازه‌ای به سوی دنیای ژن‌ها و سلول‌ها می‌گشاید و از علوم مختلف و فناوری های زیستی برای حل مسائل و ایجاد محصولات جدید استفاده می کند، که همه و همه منجر به آسودگی بشر می شود. این رشته، گرایش‌های متنوعی را دربرمی‌گیرد که هر کدام دریچه‌ای نو به سوی کشف و نوآوری می‌گشایند.

در این مقاله، به سفری در میان گرایش‌های پرطرفدار بیوتکنولوژی در داخل و خارج از کشور خواهیم رفت و با ظرافت‌ها و چشم‌اندازهای شغلی هر کدام آشنا می‌شویم.

نگاهی به گرایش‌های پرطرفدار بیوتکنولوژی در ایران:

در ایران به علت وجود دو وزارت خانه (وزارت بهداشت و وزارت علوم )، رشته بیوتکنولوژی در گرایش های مختلفی ارائه می شود:

در مقطع کارشناسی ارشد :

وزارت بهداشت : بیوتکنولوژی پزشکی

وزارت علوم : بیوتکنولوژی مولکولی، بیوتکنولوژی میکروبی، بیوتکنولوژی کشاورزی، بیوتکنولوژی صنعتی، بیوتکنولوژی دریا، نانو بیوتکنولوژی

در مقطع دکتری :

وزارت بهداشت : بیوتکنولوژی پزشکی، بیوتکنولوژی دارویی

وزارت علوم :بیوتکنولوژی مولکولی، بیوتکنولوژی میکروبی، بیوتکنولوژی کشاورزی، بیوتکنولوژی صنعتی، بیوتکنولوژی دریا، نانو بیوتکنولوژی

در این قسمت توضیحاتی در مورد این گرایش ها داده می شود:

بیوتکنولوژی پزشکی:

این گرایش، بر مطالعه و به‌کارگیری فرآیندهای زیستی در جهت پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها تمرکز دارد. از جمله زیرشاخه‌های این گرایش می‌توان به مهندسی ژنتیک پزشکی، ایمونوتکنولوژی، ژن‌درمانی و سلول‌درمانی اشاره کرد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در مراکز تحقیقاتی، بیمارستان‌ها، شرکت‌های دارویی و آزمایشگاه‌های تشخیص طبی مشغول به کار شوند.

بیوتکنولوژی دارویی:

این گرایش، به طور خاص بر مهندسی مولکولی و فرآیندهای زیستی برای تولید داروهای جدید و بهبود روش‌های دارورسانی متمرکز است. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در شرکت‌های دارویی، شرکت‌های بیوتکنولوژی، سازمان‌های دولتی و مراکز تحقیقاتی مشغول به کار شوند.

بیوتکنولوژی مولکولی:

این گرایش، ارتباط نزدیکی با گرایش قبلی دارد و یکی از کاربردهای آن تولید پروتئین نوترکیب با استفاده از تکنیک‌های مهندسی ژنتیک می باشد.

بیوتکنولوژی میکروبی: 

این گرایش، با استفاده از ویژگی های انواع باکتری ها، در تولید و تجزیه مواد مختلف نقش دارد.

نانو بیوتکنولوژی :

شاخه‌ای بین رشته‌ای و مرتبط با بیوتکنولوژی و نانوتکنولوژی است و با به‌کارگیری روش‌های شیمیایی، زیست‌شیمیایی و زیست‌شناسی مولکولی به فرایندهایی می‌پردازد که در ساخت مواد مرتبط با این حوزه‌ها کاربرد دارد. که البته از رشته های نو پایی است که تازه به دفترچه اضافه شده است.

بیوتکنولوژی کشاورزی:

این گرایش، با هدف ارتقای کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی، به مطالعه و به‌کارگیری فرآیندهای زیستی در گیاهان، جانوران و میکروارگانیسم‌های مرتبط با کشاورزی می‌پردازد. مهندسی ژنتیک گیاهی، اصلاح نبات، کشت بافت گیاهی، بیوتکنولوژی دام و طیور و بیوتکنولوژی حشرات از جمله زیرشاخه‌های این گرایش هستند. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در بخش‌های مختلف تحقیقات کشاورزی، مراکز تولید بذر و نهاده‌های کشاورزی، شرکت‌های تولید فرآورده‌های غذایی و سازمان‌های دولتی مرتبط مشغول به کار شوند.

بیوتکنولوژی صنعتی:

این گرایش، بر به‌کارگیری فرآیندهای زیستی در صنایع مختلف از جمله داروسازی، نساجی، غذایی، شیمیایی و پالایش تمرکز دارد. از جمله زیرشاخه‌های این گرایش می‌توان به بیوتکنولوژی میکروبی، آنزیم‌شناسی، تخمیر صنعتی، مهندسی فرآیندهای زیستی و تولید فرآورده‌های زیستی اشاره کرد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در بخش‌های تحقیقات و توسعه صنایع مختلف، شرکت‌های تولیدی و سازمان‌های دولتی مرتبط مشغول به کار شوند.

بیوتکنولوژی محیط زیست:

این گرایش، به مطالعه و به‌کارگیری فرآیندهای زیستی در جهت حفظ محیط زیست و پاکسازی آلودگی‌ها می‌پردازد. از جمله زیرشاخه‌های این گرایش می‌توان به بیوتکنولوژی زیستی، بیوتکنولوژی خاک، بیوتکنولوژی آب و بیوتکنولوژی بازیافت اشاره کرد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در سازمان‌های دولتی مرتبط با محیط زیست، شرکت‌های پالایش و تصفیه فاضلاب، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های مشاوره زیست‌محیطی مشغول به کار شوند.

بیوتکنولوژی مواد غذایی:

این گرایش، در علم صنایع غذایی کاربرد های فراوانی دارد که می توان به تولید محصولات غذایی، اصلاح ژنتیکی یا به اصطلاح تراریخته اشاره کرد. هم چنين تولید پروبیوتیک ها از حوزه کاری این گرایش است.

بیوتکنولوژی دریایی:

علارغم اهمیتی که این گرایش دارد اما کمتر به آن پرداخته شده است. از کاربردهای این گرایش می توان به کاربردهای صنعتی، دارویی و زیست محیطی از جمله منابع دریایی، اشاره نمود. و همچنین استفاده از موجودات آبزی، با هدف افزایش غذای تولید شده برای انسان از جمله دیگر کاربردهای آن است.

بررسی گرایش‌های محبوب بیوتکنولوژی در خارج از کشور:

علاوه بر گرایش‌های ذکر شده در بالا، گرایش‌های دیگری نیز در سطح بین‌المللی از محبوبیت بالایی برخوردارند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر  اشاره کرد.

بیوتکنولوژی پزشکی و دارویی : این رشته تلفیقی از هر دو بیوتکنولوژی یعنی بیوتکنولوژی پزشکی و بیوتکنولوژی دارویی است که هم در مقطع ارشد و هم دکترا ارائه می شود.

بیوتکنولوژی نوروساینس :

در این رشته از علم جذاب و کاربردی نوروساینس که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته و در زمینه شناخت نورون های مغزی هست به همراه بیوتکنولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بیوتکنولوژی هوش مصنوعی :

یکی از جدید ترین گرایش های حاضر در این زمینه که به علت پیشرفت منحصر به فرد هوش مصنوعی جایگاه خوبی پیدا کرده است، این گرایش است.

انتخاب گرایش مناسب در رشته بیوتکنولوژی، تا حد زیادی به علایق، استعداد و چشم‌اندازهای شغلی شما بستگی دارد. با مطالعه دقیق سرفصل دروس هر گرایش و بررسی بازار کار مرتبط، می‌توانید بهترین انتخاب را برای آینده خود رقم بزنید.

نکته پایانی:

رشته بیوتکنولوژی، پتانسیل‌های شغلی فراوانی را در داخل و خارج از کشور برای فارغ‌التحصیلان خود فراهم می‌کند. با گذراندن دوره‌های تحصیلی باکیفیت و کسب مهارت‌های لازم، می‌توانید به یکی از متخصصان برجسته این رشته تبدیل شده و در پیشرفت علم و ارتقای سطح زندگی بشر نقشی موثر ایفا کنید.